De hoeven zijn letterlijk de basis van je paard - maar hoe goed zijn deze eigenlijk?
We weten het wel, enigszins. De hoeven moeten goed zijn, ze moeten gezond en sterk zijn om een gezond en sterk paard te dragen. Ten slotte lopen de paarden de hele dag erop en bepalen de hoeven ook de kwaliteit van de bewegingen en daarmee de prestaties. Maar hoeveel de hoeven het lichaam beïnvloeden is vaak nogal onderschat.
En ook hoe gezonde hoeven er eigenlijk uit zien.
Of je nu dressuur of western rijd, je paard ijzers heeft of al met pension in de wei staat. Er zijn basis voorwaarden en eisen aan welke de hoef moet voldoen om goed te kunnen functioneren.
Laat we samen naar deze voorwaarden kijken.
Inhoud
De gezonde hoef vs. de ongezonde hoef
Hoe ziet een gezonde hoef er uit? Helaas zijn die wat minder vaak te vinden dan ik het graag zou willen. In de praktijk komen we toch te veel 'slechte hoeven' tegen en ook de voorbeelden in de media zijn geen plaatje dat je eigenlijk wilt nastreven.
Erger nog, in sommige disciplines worden vervormde hoeven aangeprezen en bevorderd. Dit gaat ten kosten van de langdurige gezondheid van het paard - maar levert kortdurende prestatie op.
Ook de beslissing om ijzers te gebruiken word in mijn ogen te vaak genomen. Het is een ouderwetse praktijk, passend bij de eisen van toen. Tegenwoordig zijn de omstandigheden van paarden dusdanig verbeterd en ook de hoefzorg en kennis zijn gegroeid en we kunnen ook sportpaarden een leven lang zonder ijzers laten presteren. Want ijzers - wat je er ook van vindt - zijn een belasting voor de hoef. Ijzers kunnen een middel zijn om iets te herstellen of te verbeteren of op korte termijn te voorkomen - maar ze zijn niet bedoeld als standaard onderhoud van de hoeven van je paard.
Gaat iets mis met de hoeven, zo kijken we tegenwoordig eerst naar huisvesting en voeding, voordat we invasive ingrepen in de hoefwand voornemen (en we hebben hoefschoenen uitgevonden, een fantastisch non-invasieve alternatief!)
Maar daarover later meer.
Een gezonde hoef heeft rechte lijnen en stijle hoeken. De basis regels voor een gezonde hoef zijn:
Een rechte kroonrand (zonder golven of uitstulpingen) die ongeveer in een hoek van 20º vanaf de grond verloopt.
Een lage hiel (ongeveer 2,5 tot 3,8 cm) en korte teen (ongeveer 7,5 tot 8,8 cm)
Een rechte lijn van de kogel naar de grond (niet gebroken vanaf de kroonrand)
Rechte verticale lijnen van kroonrand naar de grond (tubules)
Rechte horizontale lijnen om de hoefwand heen (groeiringen)
Geen flares of waaiers aan de teen of kwartieren
Goed gevormde straalkussens
Ronde, gladde, gelijkmatige hoefballen
Een vlakke straalgroef
Ronde, gelijkmatige een vaste witte lijn
De ongezonde hoef daarentegen heeft kromme lijnen, afwijkende en verschillende hoeken, lange tenen of lange hielen, waaiers, brokkelige wanden, golven in de groeiringen of kroonrand, pudding achtige stralen, diepe straalgroeven, een verstoorde witte lijn en ingestorte straalkussens.
De problemen van ongezonde hoeven zijn helaas vaak voorkomende problemen en die gaan we even hier onder bespreken - na de mythen en fabels.
Want sommige problemen worden nogal niet als probleem beschouwt en zijn dus moeilijk te bespreken in de paarden wereld. In de meeste gevallen zullen deze gelukkig snel te verhelpen zijn als er geode en regelmatige zorg voor de hoeven geregeld word. Ook hierover lees je beneden in 'hoefzorg'.
Case study:
Soleados hoeven
Toen ik Soelado kocht, heb ik al kunnen vaststellen dat zijn hoeven nog niet in orde zijn. Maar ook dat dit nog te herstellen is. Bij deze kun je een foto zien van het begin. Bekijk zelf maar even waar je denkt problemen te zien en wat de goede kwaliteiten van zijn hoeven zijn.
Plus punt: rechte lijn van kogel naar de grond, de hoefwanden lijken best sterk, de zool is dik genoeg en de kussens zijn goed gevormd (geen ingestort hiel)
Min punten: Veel te lange hielen en ook teen, een gebogen kroonrand en groeiringen, onder de achter hoeven zag je te diepe straalgroeven en een pudding straal.
Wat we in de eerste weken konden verbeteren:
Lagere hielen en een kortere teen, een rechtere kroonrand (druk weg van de kwartieren) en voornamelijk: we kwamen eindelijk onder 2 lagen oude straal om de diep liggende rotstraal te behandelen.
Rotstraal is helaas veelvoorkomend en hardnekkig. We zullen het hierover in 'veelvoorkomende problemen' hebben.
Mythen en fabels
De meeste problemen komen tot stand omdat er simpelweg te weinig of in te grote intervallen bekapt word. Het word dus aangenomen dat de volgende bekap beurt pas dan nodig als de hoeven al weer te lang zijn en het duidelijk te zien is. Maar dan is het meestal al weer te laat - want de hoef kan niet optimaal functioneren als hij te lang is. Helaas bevelen zelfs de hoefsmeden een interval van 8-12 weken aan. Dat kan alleen in sommige gevallen goed functioneren: als de hoef extreem langzaam groeit en het paard in een droog klimaat en met veel beweging leeft. De realiteit voor Nederlandse paarden is wel een andere. We hebben hier een nat klimaat, de grond is zacht en de paarden bewegen gemiddeld niet veel (vergeleken met de 40-60 km die een paard in het wild over dag maakt) maar krijgen wel volwaardig krachtvoer of hooi met een hoge gehalte aan eiwitten en suikers. Hoeven groeien rond 1 cm per maand en worden hier niet natuurlijk afgeslepen door de grond of beweging. Elke centimeter te veel verstoord de optimale werking van de hoeven en belast de banden en gewrichten. Een interval van 8-12 weken betekend dus 2-3 cm te lange tenen voor en lange periode. Het beste is als de hoef om de 4 weken even bijgevijld wordt, maar een bekap interval van 6 weken is voor de meeste mensen realistisch.
Daarnaast word ook te snel met ijzers gewerkt. Zoals ik al zei, in onze realiteit slijpen de hoeve van ons paarden niet van zelf. Ook als je een sport paard hebt en veel rijd is dit niet het geval, want we rijden immers op zachte zand of gras en niet uren lang over asfalt en grint. Waarom sommige paarden toch gevoelig lopen heeft meestal andere oorzaken en zou dus ook anders aangepakt kunnen worden dan de hoefwand met ijzers te belasten. Ijzers zin de snelle oplossing voor een onderliggend probleem zoals een te dunne zool of te zwakke hoefwand. Daarmee verhelp je het probleem niet, alleen het symptoom en kom je ook nog in een vicieuze cirkel terecht.
Gelukkig zie je steeds meer paarden in de hoge sport zonder ijzers presteren en veranderd de mindset langzaam van eigenaren, amazones en ook hoefsmeden. En voor een tijdelijke oplossing van gevoelig lopen en voor herstel van de hoeven zijn er inmiddels hele goede hoefschoenen in alle vormen en kleuren te verkrijgen - dus ook voor elk doeleind.
Ook kleine ponies en paarden met pensioen hebben gezonde hoeven nodig. Want het gaat niet alleen om uiterlijk en de kwaliteit van de loopmanier maar ook om de algemene gezondheid van het dier. De hoeven zijn nauw verbonden met het metabolisme en het verwerkingssysteem van hart en darmen. Afvalstoffen en zuurstof werden mede door de hoeven en hun pompbeweging gestuurd. Dus ook wat een paard allemaal binnenkrijgt aan voer en mineralen gaat door dit complexe systeem en zal zich ook hier tonen. We kennen deze samenhang van suiker en hoefbevangenheid. Juist dan is een optimale verzorging en werking van de hoef van grote belang. Een dikke pony met insuline resistentie wat te lange tenen krijgt komt snel in de problemen. Een lange teen vergroot namelijk het risico dat de witte lijn te breed word en de lamellen in de hoef zich van de hoefwand scheiden met pijnlijke hoefbevangenheid als gevolg.
En, diepe straalgroeven zijn niet normaal maar echt wel rotstraal. Waarom we diepe groeven rotstraal noemen, lees je ietjses verder.
Hoefgezondheid is paardengezondheid.
Als eigenaren hebben we de verantwoordelijkheid net zoveel over hoeven te weten als we over paardengedrag, training of dressuurfiguurtjes weten.
Je moet een gezonde en ongezonde hoef kunnen herkennen en weten wat je er aan kunt doen. Spaar niet aan de bekapper en leer zelf zoveel je kunt. De informatie is overal beschikbaar.
Lange tenen, grote waaiers, hoge hielen, dikke brokkels en gevoelig lopen zijn niet typisch voor en ras of individueel paard - maar een symptoom voor dieper liggende problemen en missende hoefzorg. Neem het niet zomaar aan "hij heeft gewoon lange tenen" - doe er iets aan.
Veelvoorkomende problemen
We hebben de meeste problemen al aangesproken en ik zal nu hier wat dieper erop ingaan.
Lange tenen en hielen zijn een mechanisch probleem dat te verhelpen is met de juiste bekapping voor de juiste hoeken en lijnen. Alleen zo kan de hoef optimaal werken.
Werkt de hoef niet optimaal kun je ook deze problemen tegen komen:
Een verbrede witte lijn, komt vaak tot stand door een te lange hoefwand. Als de hoefwand boven de zool 'uitsteekt' ligt het gewicht van het paard (en rijder) volledig op de hoefwand. Dat is niet de bedoeling en zorgt voor een enorme belasting van de hoefwand waardoor hij naar buiten 'waait'. De laminae kunnen niet breeder worden en laten vroeg of laat los van de wand. Dan spreken we van een mechanische heofbevangenheid. Maar ook voordat het zover komt, is de brede witte lijn gevoelig voor letsel en het indringen van bacteriën. Zo ontstaat de witte lijn ziekte, een hardnekkige infectie tussen hoefwand en hoef die zich heel diep in de hoef kan vreten en veel pijn veroorzaakt.
Hiel pijn, als het paard niet meer 'heel-first' de grond raakt en zelf kreupel ervan loopt. Hiel pijn kan verschillende oorzaken hebben. Dat ligt daaraan, dat de hiel het meest 'levende' gedeelde van de hoef is en optimaal moet functioneren voor de schok demping van het hele lijf. Hier komen de meeste krachten van de impact bij elkaar. Gaat hier iets mis, is dit ook snel extreem pijnlijk voor het paard. Om de schokken optimaal te dempen heeft de natuur dus de straal en de kussens bedacht. Deze moten 'goed gevuld' zijn, levendig en bol. De straal moet daarbij altijd de grond kunnen raken om zijn werk te doen. Kan hij dat niet, door bijvoorbeeld te lange hielen, ontstaan diep liggende problemen. De hielen beginnen dan de straal en de kussen te 'knijpen' en vernauwen zich. En de straal kan ook helemaal instorten, omdat hij niet meer door de pompbewegingen van voedingstoffen kan worden verzorgd. Vaak gaat dit samen met rotstraal, een probleem wat vele onderschatten. Rotstraal is een bacteriële ontsteking in de straalgroef die zich diep in de hoef kan vreten. Deze bacteriën houden van het vochtige, donkere klimaat in de diepe groeven. Wat vele niet weten, is dat er eigenlijk ook überhaupt geen diepe groef zou moeten zijn. Een gezonde groef is vlak, net als een kleine deuk en geen diepe spleet. Heeft de hiel een spleet, zit er ook rotstraal in en zou dit moeten worden behandelt. Een andere oorzaak van hiel pijn kan ook dieper in de gewrichten en banden liggen. Maar ook hier komen de problem tot stand door het niet optimaal werken van straal en straalkussens. Bij te veel schok en druk op de hiel kunnen de diepe buigpees of het straalbeen ontsteken, het kraakbeen kan verslijten, extra vloeistof kan zich verzamelen of bot fragmenten los komen. We noemen al deze problemen 'hoefkatrolontsteking', want het is nogal lastig om precies te bepalen waar de pijn en het probleem zit. Gelukkig zijn de meeste problemen weer te herstellen, alleen de echte hoefkatrolziekte, een bot aandoening zijn op dit moment nog slecht te verhelpen maar komen gelukkig ook niet zo vaak voor als gedacht, dankzij nieuwe methodes om dit vast te stellen.
Een te lange teen in combinatie met lage hielen (of ondergeschoven hielen). De combinatie van lange teen en korte hiel verstoort de bewegingsmechanisme van de hoef en de been en belast de omliggende gewichten en banden enorm (wat ook weer in hiel pijn kan eindigen, zie hoefkatrolontsteking). Als wij de beweging van de stap een keer in slow motion bekijken kunnen we zien dat er een moment komt waar de teen zich van de grond afrolt. Hoe langer de teen is, hoe langer het duurt voordat de hoef volledig van de grond komt en de 'break over' plaats vind. Het is zo dus ook duidelijk te zien dat het been meer moeite moet doen om de break over te bereiken - dus meer belasting voor botten, gewrichten en banden. Om peesblessures of ergers te vermijden is het dus in ieders interesse om de teen kort te houden en een afronding in de teen te vijlen om dit mechanisme te ondersteunen.
Natuurlijk zijn er nog tientallen problemen en ziektes die in of door de hoeven kunnen ontstaan, en ook valt er nog veel meer te zeggen over de genoemde problemen. Dit zal alleen een brede overzicht voor de meest voorkomende en dagelijkse problemen zijn die jij als eigenaar en op stal tegen kunt komen zonder extreme voorbeelden te noemen (daarvoor zou ik aparte artikel moeten schrijven).
Case Study:
Soleados hoeven en rotstraal
Zoals boven al omschreven, had Soldado zo overgroeide en onverzorgde hoeven dat zijn straal dubbel gevouwen bovenop lag. Zo kon ik niet eens herkennen dat er ook voor diepe straal groeven waren. Dit was na de eerste bekapbeurt links en rechts voor:
Door de juiste bekapping kwam wel weer meer leven in de straal en in de hiel en ging de straal van zelf oud materiaal los laten en uiteindelijk kwam er dit te voorschijn:
Je kunt zowel achter als ook voor bij beide hoeven duidelijk zien hoe de groef helemaal doorloopt tot de hiel. Dit zou echt niet moeten en kan grote problemen opleveren! Ook zie je gaten en flappen - overal zitten er bacteriën onder die zich in de straal vreten. Tijd dus om nodig de hoef tegen rotstraal te behandelen. Aan de rechter fotos, de voorhoeven, zie je ook dat de centrale groef niet eens centraal is - hij is aan beide kanten naar links verschoven. Dat betekent dat de straal aan deze kant is ingestort. Hij draagt niet en steunt niet meer en dat zal gevolgen hebben op de gewrichten en pezen. Waarom dit is gebeurd kan meerdere oorzaken hebben en heeft ook met balans te maken. Daarom is het juiste training ook belangrijk voor herstel en onderhoud, net als voeding en huisvesting.
Hoefzorg
Gaan we ervan uit dat onze paarden redelijk gezonde hoeven hebben of alleen kleine tot middel grote problemen, die we zelf kunnen oplossen (en met behulp van een goede bekapper). Wat kunnen wij doen voor goede zorg voor de hoeven van onze paarden?
Zoals bij veel dingen moeten we bedenken dat het lichaam een complex systeem is.
Gezondheid begint dus bij voeding en beweging.
Een paard zou ten alle tijden zelf beschikking moeten hebben tot kwalitatief ruwvoer, zoals droog hooi met een laag suiker gehalte. Een verstoring door slecht voer, te veel zetmeel en suiker of te lange eetpauzes werken negatief op het lijf en darmee ook op de kwaliteit van de hoeven. Een paard moet zich ten alle tijden vrij kunnen bewegen. Een stal van 4x4 meter is niet vrij. De beweging van een langzame stap is noodzakelijk voor de werking van het pompmechanisme in de hoeven. Te lang stil staan sluit de verzorging en toevoor van mineralen naar de hoeven af en belemmert het bloed om weer terug te vloeien (tegen de zwartekracht in, richting hart). Ook vloeistoffen en afvalstoffen blijven zo letterlijk hangen en we zien dit snel als stalbenen.
Een paard moet gedeeltelijk droog en schoon kunnen staan zodat het vuil uit de hoeven kan vallen en zich niet gaat vastzetten in de groeven - een perfecte kweekgrond voor bacteriën.
Een paard moet ook op harde en gevarieerde grond kunnen lopen. Allen maar in de natte wei staan verslechterd het pompmechanisme ook - omdat er niet genoeg weerstand kan opgebouwd worden.
Gevarieerde grond zoals zand, grint, gras maar ook een stuk bestrating helpen om de hoeven te verstevigen en natuurlijk te slijten.
De hoeven moeten regelmatig bijgehouden worden en schoon gemaakt worden. De hoefzorg hord bij het paard net als zijn vacht borstelen en opzadelen.
Middeltjes en oliën om op buiten op de hoefwand te smeren zijn trouwens geen verzorging. Juist olie houd de hoefwand tegen om vocht op te nemen en maakt de hoeven zo uiteindelijk droger. Het is dus geen voorkomen van scheuren maar juist een bevorderen. Scheuren zijn namelijk ook in de meeste gevallen een symptoom voor een verstoorde balans in de hoefwand (bijvoorbeeld door te lange kwartieren) en daarom ook alleen door goede bekapping te verhelpen. Mineralen voor de hoeven kan je het beste voeren in de vorm van een balancer - maar ook pas dan als je echt weet dat je ze nodig bent.
Heb je een paard dat helaas toch wel serieuzere problemen lijkt te hebben met zijn hoeven?
Zorg dan ervoor dat je jezelf goed inleest en opleid in hoefkunde en zorg.
Ik kan je van harte het boek "The essential hoof book" aanbevelen, hier vind je alle basis kennis die je moet hebben met eigen hoofdstukken over de meest voorkomenden ziektes en problemen.
Heb je nog vragen over iets specifieks of wil je dat er iemand een keer meekijkt?
Aarzel dan niet om contact op te nemen!
Wil je meer weten over Soleados hoefherstel? Volg me dan op Social Media!
Vond je dit artikel leerzaam? Dat hoor ik uiteraard ook graag!